Door de maatregelen van het Rijk om de verspreiding van het corona-virus te in te perken verliezen veel zelfstandige ondernemers noodgedwongen inkomsten. Het kabinet gaat deze groep ondersteunen, zodat zij na de coronacrisis hun bedrijf kunnen voortzetten. Het kabinet heeft daarom een tijdelijke voorziening voor drie maanden ingesteld die met terugwerkende kracht per 1 maart 2020 ingaat: de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo).
De Tozo wordt geënt op het Besluit bijstandverlening zelfstandigen (Bbz) en gebaseerd op de Participatiewet, maar is formeel nog niet bekend gemaakt (de AMvB is in voorbereiding). Zelfstandigen met financiële problemen door de coronacrisis kunnen een beroep doen op de Tozo, die uitgevoerd wordt door gemeenten.
Bijstand
Ondersteuning kan met terugwerkende kracht vanaf 1 maart 2020 worden aangevraagd voor:
• Een aanvullende uitkering voor levensonderhoud (algemene bijstand als inkomensondersteuning), voor zaken als boodschappen en huur.
• Een lening voor bedrijfskapitaal voor liquiditeitsproblemen.
Inkomensondersteuning
De inkomensondersteuning vult het inkomen aan tot het sociaal minimum. Hierbij geldt voor gehuwden en samenwonenden dat het inkomen wordt aangevuld tot een bedrag van € 1500 netto en voor alleenstaanden vanaf 21 jaar tot € 1050 netto per maand. De gebruikelijke lagere bijstandsnormen gelden voor jongeren van 18 tot 21 jaar.
Voor een echtpaar of samenwonenden (met kinderen) waarvan beide partners zelfstandige ondernemer zijn, is € 1500 netto het maximumbedrag dat wordt uitgekeerd.
De inkomensondersteuning wordt binnen vier weken na de aanvraag toegekend. Het bedrag wordt in één keer voor een periode van maximaal drie maanden (1 maart 2020 tot 1 juni 2020) uitgekeerd. De inkomensondersteuning wordt maandelijks als gift uitbetaald en hoeft dus niet te worden terugbetaald. De inkomensondersteuning telt mee voor het toetsingsinkomen van de inkomensafhankelijke toeslagen als huurtoeslag en zorgtoeslag.
Lening
Zelfstandigen kunnen een lening voor bedrijfskapitaal tot maximaal € 10.157 krijgen om liquiditeitsproblemen op te lossen. Het rentepercentage is 2% en de maximale looptijd is drie jaar. Tot 1 januari 2021 is de lening aflossingsvrij. De lening wordt binnen vier weken na de aanvraag toegekend.

Voorwaarden
De Tozo bevat de volgende elementen en voorwaarden:
• Geen toets op levensvatbaarheid van de onderneming. De zelfstandige moet bij de aanvraag van inkomensondersteuning verklaren dat hij verwacht dat door de coronacrisis zijn inkomen de komende drie maanden minder zal zijn dan het sociaal minimum. Wanneer dit achteraf anders blijkt te zijn, moet de zelfstandige dit uit eigen beweging doorgeven aan de gemeente. Bij de aanvraag voor een lening moet de zelfstandige verklaren en aannemelijk maken dat sprake is van liquiditeitsproblemen veroorzaakt door de coronacrisis. Geen vermogenstoets (zoals spaargeld, eigen huis) en geen toets op het inkomen van de echtgenoot/partner.
• De eenmalige gift van € 4000 die via Tegemoetkoming Ondernemers Getroffen Sectoren COVID-19 (TOGS) kan worden verstrekt aan zelfstandigen wordt niet verrekend met de inkomensondersteuning.
• Geen toepassing van de kostendelersnorm. Het niet toepassen van de kostendelersnorm is overigens in strijd met de Participatiewet. Het kabinet komt zo snel mogelijk met een reparatiewet.
• Zelfstandigen die meer verdienen dan de bijstandsnorm of naast hun onderneming meer loon ontvangen uit een regulier dienstverband dan bijstandsnorm, krijgen geen inkomensondersteuning.
• De regeling geldt alleen voor Nederlanders (en daarmee gelijkgestelden) vanaf 18 jaar tot de AOW-leeftijd, die wonen en rechtmatig verblijven in Nederland.
• De gevestigde zelfstandige voldoet aan het urencriterium van de zelfstandigenaftrek uit de inkomstenbelasting (minimaal 1225 uur per jaar gewerkt als zelfstandige). Als nog geen jaar geleden de onderneming gestart is, dan geldt het urencriterium naar rato van het aantal maanden of weken dat is gewerkt.
• Het bedrijf of zelfstandig beroep wordt hoofdzakelijk in Nederland uitgeoefend, voldoet aan de wettelijke vereisten voor de uitoefening van het eigen bedrijf en was op 17 maart 2020 18:45 uur ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel.
Directeur/grootaandeelhouder (dga)
Ook een directeur/grootaandeelhouder van een BV (dga) kan een beroep doen op de Tozo (!). De dga moet dan aan het urencriterium voldoen. Er moet sprake zijn van volledige zeggenschap en van het dragen van de financiële risico’s. Ook dient de dga naar waarheid te verklaren en aannemelijk maken dat zijn BV nu geen salaris kan uitbetalen.
Aanvraag voorschot
Gemeenten hebben de aanvraag voor een voorschot op de Tozo-regeling opengesteld. Dit is nodig zolang de officiële AMvB nog niet van kracht is en er daarom geen formele beschikking kan worden afgeven. De aanvraag moet digitaal worden ingediend bij de gemeente waar de zelfstandige woont en uiterlijk 31 mei 2020 zijn gedaan.
Controle
Het kabinet doet een oproep aan zelfstandigen om slechts gebruik te maken van de regeling indien dat echt nodig is. Gemeenten gaan achteraf controleren of de Tozo rechtmatig is aangevraagd en bij fraude terugvorderen met boetes. De inlichtingenplicht van de Participatiewet is onverkort van toepassing.
Tozo en NOW
De Tozo-regeling is bedoeld als ondersteuning voor de zelfstandige zelf, zowel voor de zelfstandige met personeel als voor de zzp’er. Een zelfstandige met personeel kan voor zijn loonkosten een tegemoetkoming aanvragen onder de Tijdelijke noodmaatregel overbrugging voor behoud van werkgelegenheid (NOW).
Bron: brief kabinet noodpakket economie en banen 17-3-2020, nr. CE-AEP/20077147; brief staatssecretaris van SZW Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers 27-3-2020, nr. 020-0000046098; Kamer van Koophandel; Vereniging Nederlandse Gemeenten; Rijksoverheid – Coronavirus COVID-19.